Plutarchus / Πλούταρχος / Plutarch
I. LISTA DZIEŁ
Vitae parallelae (Żywoty równoległe)
Theseus. Romulus. Comparatio Thesei et Romuli
Lycurgus. Numa. Comparatio Lycurgi et Numae
Solon. Publicola. Comparatio Solonis et Publicolae
Themistocles. Camillus
Pericles. Fabius Maximus. Comparatio Periclis et Fabii Maximi
Alcibiades. Marcius Coriolanus. Comparatio Alcibiadis et Marcii Coriolani
Timoleon. Aemilius Paulus. Comparatio Aemilii Pauli et Timoleontis
Pelopidas. Marcellus. Comparatio Pelopidae et Marcelli
Aristides. Cato Maior. Comparatio Aristidis et Catonis
Philopoemen. Titus Flamininus. Comparatio Philopoemenis et Titi Flaminini
Pyrrhus. Marius
Lysander. Sulla. Comparatio Lysandri et Sullae
Cimon. Lucullus. Comparatio Cimonis et Luculli
Nicias. Crassus. Comparatio Niciae et Crassi
Sertorius. Eumenes. Comparatio Sertorii et Eumenis
Agesilaus. Pompeius. Comparatio Agesilai et Pompei
Alexander. Caesar
Phocion. Cato Minor
Agis et Cleomenes. Tiberius et Gaius Gracchus. Comparatio Agidis et Cleomenis cum Tiberio et Gaio Graccho
Demosthenes. Cicero. Comparatio Demosthenis et Ciceronis
Demetrius. Antonius. Comparatio Demetrii et Antonii
Dio. Brutus. Comparatio Dionis et Bruti
Aratus
Artaxerxes
Galba
Otho
Moralia (Pisma moralne)
De liberis educandis (Sp.) 1a-14c
Quomodo adolescens poetas audire debeat 14d-37b
De recta ratione audiendi 37b-48d
Quomodo adulator ab amico internoscatur 48e-74e
Quomodo quis suos in virtute sentiat profectus 75a-86a
De capienda ex inimicis utilitate 86b-92f
De amicorum multitudine 93a-97b
De fortuna 97c-100a
De virtute et vitio 100b-101e
Consolatio ad Apollonium (Sp.) 101f-122a
De tuenda sanitate praecepta 122b-137e
Coniugalia praecepta 138a-146a
Septem sapientium convivium 146b-164d
De superstitione 164e-171f
Regum et imperatorum apophthegmata (Sp.) 172b-208a
Apophthegmata Laconica (Sp.) 208b-242d
Mulierum virtutes 242e-263c
Quaestiones Romanae (Aetia Romana) 263d-291c
Quaestiones Graecae (Aetia Graeca) 291d-304f
Parallela minora (Sp.) 305a-316b
De fortuna Romanorum 316c-326c
De Alexandri Magni fortuna aut virtute 326d-345b
De gloria Atheniensium 345c-351b
De Iside et Osiride 351c-384c
De E apud Delphos 384d-394c
De Pythiae oraculis 394d-409d
De defectu oraculorum 409e-438d
An virtus doceri possit 439a-440c
De virtute morali 440d-452d
De cohibenda ira 452f-464d
De tranquillitate animi 464e-477f
De fraterno amore 478a-492d
De amore prolis 493a-497e
An vitiositas ad infelicitatem sufficiat 498a-500a
Animine an corporis affectiones sint peiores 500b-502a
De garrulitate 502b-515a
De curiositate 515b-523b
De cupiditate divitiarum 523c-528b
De vitioso pudore 528c-536d
De invidia et odio 536e-538e
De laude ipsius 539a-547f
De sera numinis vindicta 548a-568a
De fato (Sp.) 568b-574f
De genio Socratis 575a-598f
De exilio 599a-607f
Consolatio ad uxorem 608a-612b
Quaestiones convivales 612c-748d
Amatorius 748e-771e
Amatoriae narrationes (Sp.) 771e-775e
Maxime cum principibus philosopho esse disserendum 776a-779c
Ad principem ineruditum 779d-782f
An seni respublica gerenda sit 783b-797f
Praecepta gerendae reipublicae 798a-825f
De unius in republica dominatione, populari statu et paucorum imperio 826a-827c
De vitando aere alieno 827d-832a
Vitae decem oratorum (Sp.) 832b-852e
Comparationis Aristophanis et Menandri compendium 853a-854d
De Herodoti malignitate 854e-874c
Placita philosophorum (Sp.) 874d-911c
Quaestiones naturales (Aetia physica) 911c-919e
De facie in orbe lunae 920b-945e
De primo frigido 945f-955c
Aquane an ignis sit utilior (Sp.) 955d-958e
De sollertia animalium 959a-985c
Bruta animalia ratione uti 985d-992e
De esu carnium I 993a-996c
De esu carnium II 996d-999b
Platonicae quaestiones 999c-1011e
De animae procreatione in Timaeo 1012b-1030c
Epitome libri de animae procreatione in Timaeo 1030d-1032f
De Stoicorum repugnantiis 1033a-1057b
Stoicos absurdiora poetis dicere 1057c-1058e
De communibus notitiis adversus Stoicos 1058e-1086b
Non posse suaviter vivi secundum Epicurum 1086c-1107c
Adversus Colotem 1107d-1127e
De latenter vivendo 1128a-1130e
De musica (Sp.) 1131b-1147a
II. STANDARDOWE WYDANIA
Żywoty:
Plutarchus, Vitae parallelae, vol. 1-4, ed. C. Lindskog, K. Ziegler, Leipzig 1969-1973 (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana).
Pisma moralne:
Plutarchus, Moralia, vol. 1-6, ed. M. Pohlenz et al., Leipzig 1952-1978 (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana).
III.1. WYBRANE PRZEKŁADY, PARAFRAZY I STRESZCZENIA DZIEŁ PLUTARCHA SPRZED 1945 r. (nie zawsze dokonywane na podstawie oryginału greckiego)
Mikołaj Kochanowski, 2 poł. XVI w., przekład 35 pism z Moraliów.
Andrzej Maczuski, O przyjaźniach i przyjaciołach, Dobromil [ok. 1611—1616?], zachowało się wyd. S.F. Żukowskiego, Wilno 1817 (wypisy z dzieł Platona, Cycerona, Plutarcha, tekst gr. / łac. wraz z przekładem; ustępy z Plutarcha pochodzą z pism: Quomodo adulator ab amico internoscatur, De capienda ex inimicis utilitate, De amicorum multitudine).
Plutarcha Cheronejczyka O fortunie abo o męstwie Alexandra, krola macedońskiego, ksiąg dwoje, w których on pokazuje, że Aleksander nie fortuną, ale męstwem a cnotą tak wiele na świecie sprawił, przeł. ks. Andrzej Wargocki, [w:] Kwintusa Kurcyjusa O dziejach Aleksandra, króla macedońskiego ksiąg dwanaście, Kraków 1618, s. 276-292.
Sławni ludzie i onych porównania. Plutarcha dzieło historyczne, moralne i filozoficzne, t. I-IV, przeł. Filip N. Golański, Wilno 1801-1805 (t. I: Tezeusz, Romulus, Likurg, Numa, t. II: Solon, Publikola, Temistokles, Kamillus, t. III: Perykles, Arystydes, Katon Starszy, Fabijus Maksymus, t. IV: Cymon, Alcybiades, Dijon, Lukullus, Koryjolan, Brutus).
Uczta mędrców, z Plutarcha, parafraza / streszczenie Ignacego Krasickiego, [w:] Tenże, Dzieła. Edycyja nowa i zupełna, przez F. Dmochowskiego, t. VI, Warszawa 1803, s. 95-108.
Życia zacnych mężów, z Plutarcha, parafraza / streszczenie Ignacego Krasickiego, [w:] tenże, Dzieła. Edycyja nowa i zupełna, przez F. Dmochowskiego, t. VIII-IX, Warszawa 1804 (t. VIII: Tezeusz, Romulus, Likurg, Numa Pompilijusz, Solon, Waleryjusz Publikola, Temistokles, Furyjusz Kamillus, Perykles, Fabius Maksymus, Alcybiad, Koryjolan, Tymoleon, Paweł Emiliusz, Pelopidas, Marcellus, Arystyd, Katon Starszy, Filopemen, Tytus Flaminius [sic!]], Pyrrus, Maryjusz, Lizander, Sylla; t. IX: Cymon, Lukullus, Nicyjasz, Krassus, Sertoryjusz, Eumenes, Agiezylausz, Pompejusz, Aleksander, Julijusz Cezar, Focyjon, Katon Utyceński, Agis i Kleomenes, Tyberyjusz i Kajus Grakchowie, Demostenes, Cyceron, Demetryjusz, Antoniusz, Dyjon, Brutus).
III.2 PRZEKŁADY NA JĘZYK POLSKI PO 1945 r.
Żywoty
Cztery żywoty, przeł. M. Brożek, Warszawa 1954, 2003 (Czytelnik) (Lizander, Sulla, Demostenes, Cyceron).
Żywoty równoległe. Kimon – Lukullus i ich porównanie, przeł. L. Trzcionkowski, A. Wolicki, Warszawa 2012 (Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego).
Żywoty sławnych mężów, przeł. M. Brożek, wstęp T. Sinko, Wrocław 1955 (BN) (Temistokles, Perykles, Tymoleon, Aleksander Wielki, Agis, Kleomenes, Fabiusz Maksymus, Grakchowie, Mariusz, Cezar).
Żywoty sławnych mężów, przeł. M. Brożek, wyd. 5 zmienione, Wrocław 1976 (BN) (Arystydes, Perykles, Aleksander Wielki, Pyrrus, Agis i Kleomenes, Marek Klaudiusz Marcellus, Tytus Kwinkcjusz Flamininus, Grakchowie, Gajusz Juliusz Cezar).
Żywoty sławnych mężów, przeł. M. Brożek, Wrocław 1996 (serii Biblioteka przekładów z literatury antycznej, nr 33) (Solon, Kimon, Nikiasz, Alkibiades, Katon Starszy, Lukullus, Krassus, Pompejusz, Katon Młodszy, Antoniusz).
Żywoty równoległe, tom I, przeł. K. Korus, przypisy i komentarz L. Trzcionkowski, K. Korus, Warszawa 2004 (Prószyński i S-ka, Biblioteka Antyczna) (Tezeusz, Romulus, Likurg, Numa).
Żywoty równoległe, tom II, przeł. K. Korus, L. Trzcionkowski, przypisy i komentarz K. Korus, L. Trzcionkowski, A. Wolicki, Warszawa 2005 (Prószyński i S-ka, Biblioteka Antyczna) (Solon, Publikola, Temistokles, Kamillus).
Żywoty równoległe, tom III, przeł. L. Trzcionkowski, A. Wolicki, Warszawa 2008 (Prószyński i S-ka, Biblioteka Antyczna) (Arystydes, Katon Starszy).
Przekład fragmentów Żywotu Artakserksesa znaleźć można w: K. Głombiowski, Ktezjasz z Knidos. Grecki historyk perskiej monarchii Achemenidów, Gdańsk 1981, s. 357-370.
Żywot Artakserksesa. Wstęp, tekst grecki, przekład, komentarz Bartłomiej Proc, Lublin 2019 (Wydawnictwo KUL)
Pisma moralne
Moralia, przeł. Z. Abramowiczówna, Wrocław 1954 (Biblioteka Narodowa) (Uczta siedmiu mędrców, Zalecenia małżeńskie, O gadulstwie, Zagadnienia biesiadne ks. VI, O duchu opiekuńczym Sokratesa, List pocieszający do żony, Które zwierzęta są zmyślniejsze, lądowe czy wodne, O powściąganiu gniewu, O pogodzie ducha, O zamilknięciu wyroczni).
Moralia (wybór), t. 1, przeł. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1977 (PWN, Biblioteka Klasyków Filozofii) (Czy cnota jest czymś, czego można nauczyć, O cnocie moralnej, Jak można stwierdzić własny postęp w cnocie, Jak można chwalić siebie samego, nie budząc niechęci, O żądzy bogactwa, O zabobonności, O fałszywym wstydzie, O zawiści i nienawiści, O gadulstwie, O wścibstwie, O pogodzie ducha, O miłości braterskiej, O miłości rodzicielskiej, Dialog o miłości erotycznej).
Moralia (wybór), t. 2, przeł. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1988 (PWN, Biblioteka Klasyków Filozofii) (O E delfickim, Dlaczego Pytia nie wygłasza już wyroczni wierszem?, O odwlekaniu kary przez bogów, O obliczu widniejącym na tarczy księżyca, Nauka Epikura (nawet) nie umożliwia przyjemnego życia, O złośliwości i przewrotności Herodota, O przypadku, O wygnaniu).
Czy stary człowiek powinien zajmować się polityką? przeł. A. Twardecki, [w:] Cyceron, Plutarch, Pochwała starości, Warszawa 1996 (Verum).
Dialog o miłości, przeł. Z. Abramowiczówna, Kraków 1997 (Wydawnictwo Literackie).
„Jak młodzież powinna słuchać poetów”, przekład zbiorowy pod kierunkiem K. Kumanieckiego, Warszawa 1957 (PWN, Biblioteka Meandra).
„Jaki pożytek mogą nam przynieść wrogowie”, przekład zbiorowy, wstęp M. Wysocka, Meander 30.5/6 (1975) 241-257.
„O cnocie i wadzie”, przeł. M. Wojciechowski, Meander 59.3/4 (2004) 203-207.
„O cnotach kobiet”, przeł. J. Szymańska, Studia Antyczne i Mediewistyczne 5 [40] (2007) 35-64.
O Izydzie i Ozyrysie (tekst gr.-pl.), przeł. A. Pawlaczyk, Poznań 2003 (Fontes Historiae Antiquae IV, Wydawnictwo Naukowe UAM).
O muzyce (Ps.-Plutarch), przeł. K. Bartol, Wrocław 1992 (Archiwum Filologiczne, Ossolineum).
„O przeznaczeniu” (Ps.-Plutarch), przeł. J. Komorowska, Terminus 7.1/2 (2005) 287-306.
„O słuchaniu”, przeł. M. Szarmach, Terminus 2 (2001) 87-108.
O słuchaniu wystąpień, przeł. M. Szarmach, Sztum 2009 (Towarzystwo Miłośników Ziemi Sztumskiej).
O szczęściu czy dzielności Aleksandra, przeł. K. Nawotka, Wrocław 2003 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego).
„O trzech ustrojach”, przeł. M. Wojciechowski, Teologia Polityczna 2 (2004-2005) 343-347.
O tym, co jest bardziej pożyteczne, woda czy ogień (gr.-pl.), przeł. M. Stuligrosz, Poznań 2008 (Fontes Historiae Antiquae XI, Wydawnictwo Naukowe UAM).
Pisma egzegetyczne: O powstaniu duszy w Timajosie. Dociekania Platońskie. Rozważania biesiadne (VIII 2), przeł. J. Komorowska, Kraków 2012 (PAU).
„Porównanie krytyczne Arystofanesa z Menandrem”, (Ps.-Plutarch) [w:] Menander, Wybór komedii i fragmentów, Wrocław 1982 (BN, Ossolineum); wyd. 2 Wrocław 2005 (De Agostini).
Powiedzenia królów i wodzów. Powiedzenia spartańskie, przeł. K. Jażdżewska, Warszawa 2006 (Biblioteka Antyczna, Prószyński i S-ka).
„Powiedzenia nieznanych z imienia Spartan”, przeł. K. Jażdżewska, Meander 60.1 (2005) 36-47.
„Zalecenia w trosce o zdrowie”, przeł. M. Szarmach, Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae 18 (2008) 175-195.
„O wychowaniu dzieci” (Ps.-Plutarch), przeł. T. Krynicka, wstęp i komentarz ks. S. Longosz, Vox Patrum 53-4 (2009) 653-690
Jak odróżnić pochlebcę od przyjaciela, przeł. M. Szarmach, Toruń 2015 (Wyd. UMK)
O jedzeniu mięsa, przeł. Damian Miszczyński, Kronos 39.4 (2016) 205-219.
Gryllos, czyli o rozumności nierozumnych zwierząt, przeł. K. Jażdżewska, Meander 72 (2017) 9-22.
O nazwach rzek i gór oraz o tym, co się tam znajduje (Ps.-Plutarch), przekład i opracowanie Emilia Żybert, Wydawnictwo ATUT, Wrocław 2018
IV. OPRACOWANIA W JĘZYKU POLSKIM
Abramowiczówna, Z. „Humor u Plutarcha” Eos 54 (1964) 87-98.
Abramowiczówna, Z. Komentarz krytyczny i egzegetyczny do Plutarcha Quaestiones Convivales ks. I i II, Toruń 1960.
Bartol, K. Studia historyczno- i teoretycznoliterackie nad dialogiem Pseudo-Plutarcha „O muzyce”, Poznań 1995 (Wydawnictwo Naukowe UAM).
Bartol, K. „Poezja – malarstwo: Plutarch o słynnym powiedzeniu Simonidesa” Roczniki Humanistyczne LIV-LV (2006-2007) 107-118.
Budzanowska, D. „O śmierci i żałobie (nie tylko według Plutarcha z Cheronei)”, Słowo Krzyża. Rocznik poświęcony teologii krzyża oraz duchowości i historii Pasjonistów 4 (2010), s. 278–304 – online: http://www.passio.info.pl/wp-content/uploads/2012/06/SK_4_druk.pdf
Budzanowska, D. „Fauna i flora w Coniugalia praecepta (Zaleceniach małżeńskich) Plutarcha” Classica Catoviciensia. Scripta Minora 18 (2013) 25-33.
Budzanowska, D. „Jak być dobrej myśli – według Plutarcha z Cheronei”, Classica Catoviciensia. Scripta Minora 19 (2014), s. 7–17
Budzanowska-Weglenda, D. 2015, „Edukacja filozoficzna kobiet według Plutarcha z Cheronei”, w: Seminaria bielańskie. Prace ofiarowane profesor Teresie Kostkiewiczowej, red. T. Chachulski, D. Kielak, M. Ślusarska, Warszawa 2015, s. 459–475
Budzanowska-Weglenda, D. „Świat muzyki w literaturze filozoficznej Plutarcha z Cheronei”, w: Kulturowy obraz instrumentu, red. J. Bujak-Lechowicz, Szczecin 2015, s. 227–239
Budzanowska-Weglenda, D. „Coniugalia praecepta Plutarcha o życiu żon”, Vox Patrum 36 (2016) t. 65, s. 99–117 – online: http://www.voxpatrum.pl/pdfy/Vox65/Budzanowska.pdf
Budzanowska-Weglenda, D. „Ojciec o zmarłej córce (na podstawie Listu pocieszającego do żonyPlutarcha z Cheronei)”, w: Dziecko w kulturze europejskiej, red. K. Bogacka, Warszawa 2016, s. 91–104
Cytowska, M. „Plutarch u Erazma”, Collectanea Classica Thorunensia 9 (1987) 27-37.
Kochańczyk-Bonińska, K. „Traktat Jana Chryzostoma O wychowaniu dzieci i jego stosunek do traktatu O wychowaniu dzieci Pseudo-Plutarcha”, Vox Patrum 53-54 (2009) 393-406.
Komorowska, J. „Plutarcha z Cheronei Kwestie platońskie”, Estetyka i Krytyka 12 (1/2007) 87-103.
Komorowska, J. „Plutarcha z Cheronei Platonicae Quaestiones: wprowadzenie do problematyki”, Studia Philosophica Wratislaviensia 4.4 (2009) 107-117.
Komorowska, J. „Plutarcha z Cheronei traktat O powstaniu duszy w Timajosie, jego struktura, zamysł ideologiczny i problem przekładu”, Studia Antyczne i Mediewistyczne 9 [44] (2011).
Komorowska, J. „Dar dla Muz: rzecz o Plutarchowych Quaestiones convivales księdze dziewiątej”, Studia Antyczne i Mediewistyczne 12 (2014) 37-56 (wraz z przekładem Quaestiones convivales IX 5 i IX 14).
Komorowska, J., „Plutarch, QC VIII, 2: W jakim sensie powiada Platon, że bóg zawsze geometryzuje”, Studia Antyczne i Mediewistyczne 9[44] (2011) 84-86.
Korus, K. „Artyzm dialogów diegematycznych Plutarcha”, Collectanea Classica Thorunensia 13 (2002) 79-94.
Korus, K. „Plutarch”, [w:] H. Podbielski (red.), Literatura Grecji starożytnej, t. 2, Lublin 2005, s. 241-269.
Korus, K. „Plutarcha De amore prolis 5.479d-e. Próba interpretacji”, Eos 65 (1977) 211-220.
Korus, K. Program wychowawczy Plutarcha z Cheronei, Wrocław 1978 (Ossolineum).
Korus, K. Twórczość Plutarcha z Cheronei, Wrocław 1978.
Ładoń, T. “Aut bibat aut abeat! Plutarch z Cheronei o nadużywaniu wina w późnorepublikańskich Żywotach sławnych mężów”, Częstochowskie Teki Historyczne 4 (2014) 31-43.
Miazek, M. „Rola snu w Juliuszu Cezarze Szekspira w porównaniu z relacją Plutarcha”, Meander 55.1 (2000) 39-44.
Miszczyński, D. „O upodmiotowieniu zwierząt oraz ich prawach u Plutarcha i Porfiriusza”, Fragile 32.2 (2016) 14-19.
Osek, E. „Starzec w polityce. Zmienne poglądy Plutarcha z Cheronei”, Vox Patrum 31 (2011) 133-145.
Pawłowski, K., „Bóg, Istnienie i Miłość: ontologiczna i społeczna koncepcja Boga w dialogach Plutarcha z Cheronei”, Przegląd Tomistyczny XXI (2015) 35-49.
Piotrowicz, L. Plutarch a Appjan: studia źródłowe do historii Rzymu w epoce rewolucji, okres I (133-70), Poznań 1921 (Gebethner i Wolff, Prace Naukowe Uniwersytetu Poznańskiego).
Rusiecka, J. „Przewiny języka. O gadulstwie Plutarcha z Cheronei”, Słowo Krzyża. Rocznik poświęcony teologii krzyża oraz duchowości i historii Pasjonistów 8 (2014), s. 41–66
Sinko, T. „Plutarch z Cheronei”, [w:] Literatura grecka, t. III, cz. 1: Literatura grecka za cesarstwa rzymskiego (wiek I-III n.e.), Kraków 1951 (PAU), s. 194-266.
Sinko, T. „Plutarch z Cheronei”, [w:] Zarys historii literatury greckiej, t. II: Literatura w epoce hellenistycznej I za cesarstwa rzymskiego, Warszawa 1959 (PWN), s. 405-451.
Sinko, T. „Plutarchea”, Eos 15 (1909) 113-122 (łac.).
Sinko, T. Symbolae chronologicae ad scripta Plutarchi et Luciani, Kraków 1947 (PAU) (łac.)
Swoboda, A. „Godność ojca w pismach Plutarcha z Cheronei i św. Augustyna”, Vox Patrum 19 [36-37] (1999) 271-289.
Szarmach, M. „Περὶ ἔρωτος „ Plutarcha”, Collectanea Classica Thorunensia 9 (1987) 89-93.
Szarmach, M. „De fortuna Romanorum Plutarcha jako przykład deklamacji retorycznej”, Collectanea Classica Thorunensia 13 (2002) 151-155.
Szarmach, M. „Pismo Plutarcha De audiendo i jego problematyka”, Meander 57.2 (2002) 165-169
Szymańska, J. „Traktat Plutarcha z Cheronei O cnotach kobiet: wprowadzenie”, Studia Antyczne i Mediewistyczne 5 [40] (2007) 25-34.
Śliwiński, F. J. „Plutarch w Polsce w XVI w.”, EOS 16 (1910) 161-173.
Trzcionkowski, L. „Plutarcha Vita Solonis 8. 4-6 i Tesmoforia attyckie”, Roczniki Humanistyczne 48.3 (2000) 33-65.
Veyne, P. „Plutarch. Problemy religijne inteligentnego poganina”, [w:] tenże, Imperium grecko-rzymskie, przeł. P. Domański, Kęty 2008, s. 634-682.
